Niet alle informatie is geschikt voor de straat. Dat geldt voor elk bedrijf en wel in het bijzonder voor het familiebedrijf. Bij het binnenboord houden van vertrouwelijke informatie is er een belangrijke belemmering. De statuten van uw vennootschap zijn namelijk door iedereen op te vragen via de Kamer van Koophandel. Dat is een van de redenen dat veel bedrijven ervoor kiezen om afspraken vast te leggen in een aandeelhoudersovereenkomst.
Wat is een aandeelhoudersovereenkomst?
De term aandeelhoudersovereenkomst behoeft niet veel uitleg: het gaat om afspraken tussen aandeelhouders van een onderneming. Overigens zal ook de vennootschap zelf vaak partij zijn bij de aandeelhoudersovereenkomst. In tegenstelling tot statuten is een aandeelhoudersovereenkomst niet verplicht. Als er maar één aandeelhouder is, is een aandeelhoudersovereenkomst vanzelfsprekend niet nodig. Als er meerdere aandeelhouders zijn, is het in veruit de meeste gevallen aan te bevelen om een aandeelhoudersovereenkomst op te stellen. Goede afspraken vooraf voorkomen namelijk kostbare conflicten achteraf. Gelet op de verschillende voordelen is de aandeelhoudersovereenkomst daar een interessant instrument voor.
Voordelen van een aandeelhoudersovereenkomst
Een aandeelhoudersovereenkomst kent verschillende voordelen. Het belangrijkste voordeel is al genoemd: een aandeelhoudersovereenkomst is vertrouwelijk. De afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst zijn daardoor alleen bekend bij de partijen die de afspraken maken, terwijl bepalingen uit de statuten voor iedereen via de Kamer van Koophandel te raadplegen zijn. Juist uw familiebedrijf is gebaat bij het afschermen van interne afspraken voor ongewenste pottenkijkers.
Een tweede voordeel van een aandeelhouderovereenkomst is dat het aanpassen van afspraken relatief makkelijk is. Er is namelijk geen tussenkomst van een notaris nodig. Dit voordeel verdient wel enige nuancering: het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst luistert nauw. Het is belangrijk om de juiste afspraken te maken en die ook juridisch sluitend vast te leggen. Daardoor is het noodzakelijk om een jurist te betrekken bij het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst.
Ook de vrijheid van een aandeelhoudersovereenkomst is een voordeel. Vanwege het beginsel van contractsvrijheid is het uitgangspunt dat partijen alles kunnen afspreken wat ze willen. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat de wet en de statuten grenzen kunnen stellen die ertoe leiden dat afspraken niet het beoogde gevolg hebben. Tot slot biedt een aandeelhoudersovereenkomst tevens de mogelijkheid om bepaalde afspraken meer concreet vast te leggen dan in de statuten.
Verhouding van de aandeelhoudersovereenkomst tot de statuten
Een onderwerp dat veel ondernemers lastig vinden is de verhouding tussen de aandeelhoudersovereenkomst en de statuten. Er zijn een aantal verschillen:
- Statuten zijn verplicht en bevatten de meest fundamentele regels voor de vennootschap. De aandeelhoudersovereenkomst is niet verplicht en bevat een aanvulling op en concretisering van de regels uit de statuten.
- De aandeelhoudersovereenkomst is vertrouwelijk en de statuten zijn openbaar.
- Voor aanpassing van de aandeelhoudersovereenkomst is geen notaris nodig, voor aanpassing van de statuten wel.
Ook bij het niet naleven van de afspraken is er een belangrijk verschil tussen afspraken in statuten of afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst. Het schenden van bepalingen uit de statuten levert nietigheid of vernietigbaarheid van een handeling op. Bij het niet naleven van de afspraken uit een aandeelhoudersovereenkomst is er sprake van wanprestatie. De benadeelde partij kan schadevergoeding en/of nakoming van de overeenkomst vorderen. Een extra waarborg voor de nakoming van de aandeelhoudersovereenkomst kan zijn dat in de statuten wordt verwezen naar de aandeelhoudersovereenkomst.
Wat regel je in een aandeelhoudersovereenkomst?
Bij het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst hebben aandeelhouders veel vrijheid. De aandeelhoudersovereenkomst kan zo kort of zo lang zijn als de aandeelhouders zelf willen. Vaak gaan bepalingen in een aandeelhoudersovereenkomst onder meer over: financieel beleid, besluitvorming, concurrentie, geheimhouding, verplichte overdracht van aandelen, geschilbeslechting en exitregelingen.
Heeft mijn familiebedrijf een aandeelhoudersovereenkomst nodig?
‘Een aandeelhoudersovereenkomst is voor ons niet nodig, we zijn tenslotte een familiebedrijf!’ Dat is een gedachte die in de praktijk nogal eens voorkomt. Geheel onbegrijpelijk is die gedachte niet. Op het moment dat de verhoudingen goed zijn, kan het vrijwillig willen vastleggen van afspraken al snel als wantrouwen worden opgevat. Toch is het juist als het goed gaat belangrijk om afspraken te maken en die vast te leggen. Een familiebedrijf vraagt om veel specifieke keuzes, bijvoorbeeld op het gebied van opvolging, bestuur en de rol van de familie. Als de verhoudingen goed zijn, is het vele malen eenvoudiger om afspraken te maken dan op het moment dat het schip al aan het zinken is. Duidelijke afspraken zorgen er bovendien voor dat de kans op conflicten veel minder groot is. Een goede aandeelhoudersovereenkomst zorgt voor stabiliteit en continuïteit in uw familiebedrijf.
Verhouding tussen familiestatuut en aandeelhoudersovereenkomst
Als familiebedrijf is het gebruikelijk om afspraken vast te leggen in een familiestatuut. Dat is een veelomvattend document dat gaat over de waarden van het familiebedrijf, maar ook antwoord geeft op vragen als: wat is de rol van aangetrouwde familie en onder welke voorwaarden mag de volgende generatie instromen in het bedrijf? Een familiestatuut kan dus worden gezien als een basisdocument voor de hele samenwerking van de familie in het bedrijf. Is het naast een familiestatuut nog nodig om een aandeelhoudersovereenkomst op te stellen?
Het antwoord op deze vraag is vrijwel altijd: ja. Een familiestatuut regelt veel zaken, maar is niet noodzakelijk rechtens afdwingbaar, niet altijd juridisch specifiek genoeg en biedt ook geen soelaas als er een externe aandeelhouder bij het familiebedrijf is betrokken. Het is daarom goed om het familiestatuut als basisdocument te zien, dat verdere (juridische) uitwerking nodig heeft in bijvoorbeeld statuten, (aandeelhouders)overeenkomsten en testamenten.
In verschillende familiebedrijven is een familiestatuut niet nodig of ongewenst. Het opstellen van een goede aandeelhoudersovereenkomst kan dan voldoende zijn om de onderlinge verhoudingen op een juiste manier te regelen.
Conclusie: aandeelhoudersovereenkomsten en familiebedrijven
Veel (familie)bedrijven zien op tegen het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst. Het maken van afspraken vergt kostbare tijd en juridische begeleiding. Het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst begint met de vraag: wat willen we nu eigenlijk met ons bedrijf? De ervaring leert dat dergelijke gesprekken waardevol zijn en veel inspiratie bieden. Dat geeft een boost aan de onderneming. Tel daarbij op het voorkomen van conflicten door een stabiele basis van duidelijke, vertrouwelijke afspraken en het is duidelijk dat het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst voor uw bedrijf een kwestie is van gezond verstand.
adijkstra@watermill.nl
📞 030-3074910