In het kader van estate planning wordt in testamenten veelvuldig gebruik gemaakt van vruchtgebruiklegaten.
Wat is een vruchtgebruiktestament?
Bij een klassiek vruchtgebruiktestament legateert de erflater het recht van vruchtgebruik van zijn nalatenschap – of een gedeelte daarvan – aan een of meer personen, meestal de langstlevende echtgenoot. De kinderen verkrijgen in deze situatie de blote eigendom (hoofdgerechtigdheid) van de nalatenschap.
Het is ook mogelijk het vruchtgebruik van een of meer specifieke goederen te legateren, bijvoorbeeld een woning. In de praktijk wordt een vruchtgebruiklegaat in het testament vaak gecombineerd met andere keuzemogelijkheden. Een vruchtgebruiktestament kan ook worden gebruikt in combinatie met een turboverdeling.
Civielrechtelijke aspecten van een vruchtgebruiktestament
De vruchtgebruiker is in principe alleen gerechtigd de onderliggende goederen te gebruiken en de opbrengsten (vruchten) te genieten. De blote eigendom komt toe aan de erfgenamen. Vaak worden de bevoegdheden in het testament zodanig uitgebreid dat de vruchtgebruiker – zonder medewerking van de bloot eigenaren – over de onderliggende goederen mag beschikken (verkopen, verhuren, hypotheek vestigen) en deze kan verteren (opmaken). Bij verkoop van een vermogensbestanddeel komt het vruchtgebruik te rusten op de opbrengst (zaaksvervanging).
Het vruchtgebruik eindigt (uiterlijk) bij het overlijden van de vruchtgebruiker. Op dat moment worden de bloot eigenaren van rechtswege volledig eigenaar van het vermogen.
Fiscaalrechtelijke aspecten van een vruchtgebruiktestament
Bij het (eerste) overlijden is de vruchtgebruiker erfbelastingOp grond van de Successiewet is erfbelasting verschuldigd over alles... verschuldigd over de waarde van het vruchtgebruik. De bloot eigenaren betalen erfbelasting over de waarde van de blote eigendom. De waarde van het vruchtgebruik bedraagt 6%, vermenigvuldigd met een leeftijdsafhankelijke kapitalisatiefactor volgens de tabellen in het Uitvoeringsbesluit Successiewet. Bij het overlijden van de vruchtgebruiker is de waardeaangroei van de blote eigendom tot volle eigendom niet belast met erfbelasting. Artikel 10 Successiewet is niet van toepassing.
Voor de waardering van het vruchtgebruik en de blote eigendom in de inkomstenbelasting (box 3) gelden vergelijkbare tabellen. De goederen waarop een vruchtgebruik rust ten behoeve van een (stief)ouder behoren voor de bloot eigenaren niet tot de rendementsgrondslag van box 3. Hiervoor geldt de defiscaliseringsregeling.